عملیات نقشه برداری صحرایی (قسمت۲)

نقشه محل( فتواندکس)

موقعیت عمومی ناحیه مورد نقشه برداری و حد و مرز آن با نواحی دیگر را در یك نقشه كوچك مقیاس از نقطه یا كشوری كه محل مورد مطالعه در آن قرار دارد توسط نقشه محل نشان می دهند. این نقشه ممكن است درگوشه ای از نقشه اصلی زمین شناسی قرار گیرد یا این كه به طور جداگانه در قسمت ابتدایی گزارش آورده شود .

نوشتن گزارش

گزارش زمین شناسی تا حدودی یك شرح توصیفی و بسیط از نقشه زمین شناسی است كه جزئیات بیشتری از اشكال مختلف را نشان می دهد به علاوه حاوی هر نوع اطلاعات اضافی كه ممكن است از آزمایش مواد جمع آوری شده در آزمایشگاه به دست آمده باشد ، خواهد بود . هر چند گزارش به نقشه وابسته است زیرا گزارش را نمی توان بدون نقشه بدرستی درك كرد ولی نقشه باید طوری رسم شود كه خود گویای مطالب باشد. اگر چه تركیب و طول گزارش طبق برنامه ریزی توصیف شده در پروژه ها تغییر كند ، ولی تنظیم گزارشی كه پوششی از اشكال اصلی زمین شناسی یك ناحیه مورد نقشه برداری را ارائه كند ، بایستی توسط یك طرح متداول دنبال شود ، بطوری كه بتوان گزارش خود را با بررسی گزارشهای سازمانهای زمین شناسی ملی ارزیابی كرد . یك برنامه ریزی معمولی و بی نقص شامل اقلام زیر خواهد بود .

صفحه عنوان

مندرجات

فهرست تصاویر

چكیده

بخش ۱: مقدمه

بخش ۲ : زمین شناسی عمومی و موقعیت زمین شناسی

بخش ۳ : لیتولوژی وارتباط آنها در صحرا

بخش ۴ : زمین شناسی ساختمانی

بخش ۵ : فسیل شناسی

بخش ۶ : پتانسیل اقتصادی

بخش ۷ : تاریخچه زمین شناسی

بخش ۸ : نتیجه گیری و خلاصه

منابع

هر یك از اجزای ( ۱ تا ۸ ) معمولاً به چندین عنوان زیر بخش تقسیم می شود و این زیر بخشها ، ممكن است به اجزاء كوچكتر تقسیم شوند ، البته نوشتن طرح ممكن است بنا بر نیاز و سیلقه شخصی تغییر كند اما بخشها باید یكدیگر را به یك ترتیب منطقی دنبال كنند . این نكته مهم است كه برنامه خود را پیش از شروع به كار بطور تفصیلی مشخص كنید و فقط سرفصلها را تعیین نكنید بلكه چگونه این سرفصلها باید دوباره تقسیم شوند را نیز مورد بررسی قرار دهید . یك تخمین اجمالی از طول هر بخش و زیر بخشهای آن باید تهیه شود . گزارش را با طول معینی كه لازم است ، بنویسید . یك تخمین اندیشیده از تعداد لغات احتمالی و تعداد صفحات داشته باشید تا هنگامی كه واژه ها با فاصله دو برابر ماشین می شود ( روی كاغذ ۳۰*۲۱ سانتیمتر ) ، در حدود ۳۰۰ واژه را در خود جای دهد . در یك پروژه نقشه برداری برای بیشتر دانشجویان ، تهیه گزارشی با حجم حدود ۵۰۰۰ لغت ( یعنی معادل ۱۸ صفحه ماشین شده ) معقول خواهد بود.

گزارش نقشه زمین شناسان حرفه ای سازمان زمین شناسی بسیار طولانی تر است و ۲۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ واژه یا بیشتر را شامل می گردد . بنابراین برای تخمین طول هر بخش ، رقمی برای بیشترین تعداد لغات ، مورد استفاده به دست آورید و آن را بین فصول و بخشهای مختلف ، بر حسب اهمیت عناوین در ناحیه های نقشه برداری تقسیم كنید . بنابراین ممكن است در یك ناحیه ،پتانسیل اقتصادی آن قابل بررسی باشد و یك فصل طولانی را شامل شود ، در صورتی كه در ناحیه دیگر امكانات اقتصادی محدود ولی وضعیت ساختمانی بسیار پیچیده داشته باشد .

از این رو برقراری موازنه متفاوت بین فصلها لازم خواهد بود . هنگامی كه طرحی برای نوشتن تنظیم    می شود ، موضوعهایی كه نیاز دارد تا بوسیله شكل نشان داده شود را نیز باید فهرست كرد . همچنین عناوین هر جدولی كه در داخل متن گذاشته می شود باید فهرست گردد . اگر چه بدون شك این طرح مقدماتی بعدها نیاز به تغییراتی خواهد داشت اما تردید نیست كه یك راهنمایی مفید در طول نوشتن گزارش خواهد بود .

روش یا سبك : هر كس می تواند روش نوشتن خود را بهبود بخشد ، هر چند شاید تنها روش یادگیری بوسیله تمرین كردن و شناخت خطا و دنبال كردن مثالهای مناسب شناخته می شود ولی توضیح این موضوع كاری مشكل است ، اما در این مورد نكات مهمی وجود دارد كه معتقدیم باید دراینجا بدانها اشاره و تأكید گردد :

پیش از همه خواننده ای را كه مخاطب گزارش است باید در نظر گرفت كه این افراد به طور عموم زمین شناسان هستند و بنابراین می توان فرض كرد كه آنها اطلاعاتی كلی از اصطلاحها و مسائل زمین شناسی اندوخته دارند ولی نباید تصور كرد كه آگاهی آنها از وضعیت زمین شناسی محل و یا منطقه كافی باشد . دوم این كه نوشته ها باید مختصر و دقیق باشند ولی با سبك و روش جالبی ارائه شوند تا این كه توجه خواننده را جلب نمایند . نقل قولهای توصیفی و طولانی می تواند بسادگی خسته كننده باشد ، بنابراین یا ارائه جدولهایی كه برخی مطالب در آنها آمده است و نیز دیاگرامهایی كه برای درك ساده تر اطلاعات ارائه شده ، ایجاد تغییراتی در گزارش لازم خواهد بود كه این روشها خود موجب صرفه جویی در فضا نیز می شود . در جاهای مقتضی می توان به توصیفهای كمی پرداخت ( برای مثال ، انداره دانه یا نسبت اجزای تشكیل دهنده )، اما این توصیفها نباید آن قدر مفصل باشند كه خواننده را در انبوه اعداد غرق نمایند. در املای كلمات دقیق باشید ( در صورت لزوم از یك لغت نامه استفاده كنید ) و از تكرار زیاد واژه ها یا عبارات پرهیز نمایید . همچنین لازم است كه تفاوت بین حقایق و تفسیرهایی كه بر روی آنها گذاشته شده است را بطور واضح مشخص كرد . برای مثال یك شكل زمین شناسی را پیش از آن كه در مورد تشكیل احتمالی آن بحث نمایید  بطور كامل توصیف كنید. در خاتمه به هیچ دلیلی نباید دلسرد شوید و با ادامه تلاشی كه مورد نیاز است به نتیجه مطلوب خواهید رسید. گروه اندكی از مردم دریافته اند كه “نوشتن” یك كار ساده است و تقریباً همه كس باید قبل از آن كه قادر باشد تا شرح نهایی را بنویسد، دست كم یك پیش نویس مقدماتی تهیه نماید.

صفحه عنوان

عنوان باید همچنان كه پرمعنی است، درصورت امكان، باید كوتاه هم باشد، عنوان باید ماهیت كلی پروژه واسم جغرافیایی ناحیه و منطقه ای كه كار صحرایی در آن انجام شده است را بیان كند. نام نویسنده، نام مؤسسه ای كه به آن وابسته است و سال ارائه گزارش باید درزیر عنوان آورده شود.

مندرجات وفهرست اشكال

این اطلاعات پس از شرح نهایی گزارش گرد آوری می شود و تمامی عناوین فصلها و زیر فصلها را شامل می شود كه به توسط یك فهرست از زیرنویس تمام اشكال، دیاگرامها، لوحه ها و جدولها دنبال می شود. در مقابل هر موضوع باید شماره صفحه آن نیز نشان داده شود.

چكیده

چكیده معمولاً پس از آن كه متن اصلی كامل گردید ، نوشه می شود . چكیده باید كوتاه ( ۱۰۰ تا ۶۰۰ واژه ، كه به طول گزارش بستگی دارد) و شامل شرح بسیار خلاصه ای از اهداف و نتایج اصلی بدست آمده از پروژه باشد . تأكید ویژه ای بر روی هر مدرك جدید یا پر اهمیت را داشته باشید و خلاصه ای از هر فرضیه جدید را ارائه كنید . به خاطر داشته باشید كه چكیده مطالب به تنهایی ، یا همراه با خلاصه و نتیجه گیری نهایی خوانده می شود .

مقدمه

در بسیاری موارد این بخش به بهترین وجهی با ارائه محل دقیق و گستردگی ناحیه مورد مطالعه ( با ذكر طول و عرض جغرافیایی و ارجاع آنها به نقشه محل ) همراه با تفسیری در مورد امكان دسترسی به آن شروع می شود . باید یك بیانیه روشن درباره اهداف مورد مطالعه ارائه شود و همراه با این اهداف باید كه زمان صرف شده برای انجام پروژه نقشه برداری و روشهای مورد استفاده برای رسیدن به این اهداف بیان شود . همچنین مناسب است كه در اینجا خلاصه ای كوتاه از كارهای انجام شده قبلی با ذكر نام نویسندگان وتاریخ انتشار آْنها به عنوان كلید مرجع ارائه گردد ولی نتایج تفصیلی آنها را برای متن اصلی گزارش باید نگه داشت . هر گونه اظهار نظر كلی در مورد توپوگرافی ، آب و هوا ، گیاهان و كشاورزی در ناحیه نیز ممكن است جایی در این قسمت داشته باشد . اگر چه هر نوع گزارش سیستماتیك از ژئومورفولوژی ناحیه باید كه برای فصول بعدی بماند . مرسوم چنین است كه مقدمه را با قدردانی رسمی از هر مؤسسه آموزشی یا شخصی كه خود یا مؤسسه اش به نویسنده كمك كرده است پایان می دهند .

متن اصلی

بطور كلی توصیف و تفسیر اصلی گزارش بعد از مقدمه می آید و از نظر محتوا از یك پروژه تا پروژه دیگر تغییر می كند لذا مشكل است كه یك راهنمای تفصیلی برای آن پیشنهاد شود . بنابراین ، اظهارات خود را به چند نكته ویژه منحصر می كنیم.

متن اصلی به طور معمول یا یك توصیف كلی از زمین شناسی شروع می شود و لازم است كه برخی از گزارشهای زمین شناسی منطقه ای تحت این عنوان ارائه گردد و این بدان هدف است كه مسائل زمین شناسی ناحیه مورد نقشه برداری را بتوان با آنهایی كه در محدوده اطراف دیده می شود ارتباط داد. به علاوه برای درك بهتر زمین شناسی، در موقعیت فعلی بهتر است كه خلاصه ای از توالی چینه شناسی منطقه ارائه شود، هر چند كه این كار بطور عمده به تفسیر شواهدی كه بعداً ارائه خواهد شد ، بستگی دارد.

روشی كه برای این كار در این مرحله پیشنهاد می شود ، شامل ارائه جدولی است كه خلاصه ای از اسامی ، خصوصیات عمومی و ارتباط بین سازندای نقشه برداری شده مختلف را دارا باشد. این جدول نیز ممكن است توالی رویدادهایی را كه در این توالیها ثبت شده و نیز انطباق آنها با نواحی مجاور را نشان دهد. بحث تفصیلی بیشتر از تاریخچه زمین شناسی را می توان در آخر گزارش ارائه نمود. از شواهدی كه در فصل قبلی توصیف شده اند، می توان برای تأیید تعبیر و تفسیر این تاریخچه زمین شناسی استفاده كرد. لازم به ذكر است كه به هر نوع تردیدی نیز باید اشاره شود. در حقیقت ، درهر كار علمی خوب مسائل جدیدی مطرح می شود و نباید از آنها گذشت بلكه بهتر است بر روی این نوع مسائل تأكید شود .

در بحث پتانسیل اقتصادی، تمام رویدادهای شناخته شده از كانیها و سنگها باید بطور كامل توصیف شوند و نباید فراموش كرد كه باید به كارهای انجام شده قبلی در رابطه با مسائل اقتصادی در این ناحیه بطور مفصل اشاره گردد . وسایل تهیه آب بویژه در نواحی خشك نیز باید مورد بررسی قرار گیرد به طوری كه باید وجود هر نوع مشكلی را كه ممكن است موجب مخاطره افكندن زمین شناسی شود بررسی كرد. اگر تمایل بیشتری به ادامه بررسی برخی از كانیهای اقتصادی مورد نظر در منطقه داشته باشید، لازم است تا محل را از نظر پتانسیل، توسعه و ارزیابی مسائل قابل دسترسی، نظیر آبرسانی، كارگاه محلی و نظایر آنها مورد بررسی قرار دهید.

در آخرین فصل از متن اصلی به طور عمده ، تركیبی از نتایج بدست آمده و نتیجه گیریهای كلی از كار انجام شده ارائه خواهد شد . این گونه جمع بندیها ممكن است برای نویسنده گزارش كه در حال حاضر با تمام جزئیات پروژه آشناست ، غیر ضروری به نظر آید . لكن این بخش برای خواننده می تواند در یك نتیجه گیری قابل درك و منطقی از گزارش مفید باشد . به علاوه دراین مرحله از كار ، زمین شناسی ناحیه مورد نقشه برداری ممكن است در یك وضعیت منطقه ای قرار داده شود و توجه داشته باشید كه این كار جدید ، ممكن است پاسخگوی سؤالاتی باشد كه در یك مقیاس منطقه ای پیش می آید .  در خاتمه بهتر است كه پیشنهادهایی را برای انجام بیشتر در ناحیه ارائه كنید .

تصاویر

اشكالی كه با دقت تهیه شوند، كمك بسیار مؤثری به وضوح و جذابیت گزارش می كنند، ولی اشكال ناموزون ارزش آن را می كاهد. اشكال بوپژه برای نشان دادن محل در صحرا،‌ پتروگرافی، فسیلها، ساختمانهای پیچیده و برای ارتباط بین تعداد زیادی از داده های عددی بسیار مهم می باشند. ممكن است انواع مختلفی از اشكال مورد استفاده قرار گیرد كه شامل ترسیم مجدد كروكیهای صحرایی و نقشه های كروكی، عكسهایی از ارتباط بین مطالعات صحرایی و مواد مورد آزمایش در آزمایشگاه، ‌نمودارهای ترسیمی از توالیهای چینه شناسی، دیاگرامهای سه بعدی، مقاطع عرضی و طرحهایی از داده های شیمیایی ، ساختمانی یا بافتی در قالب نمودار دوتایی و مثلثی ، هیستوگرام و استریوگرام می باشد . درغالب موارد باید كه مواد مشخص و یا واضح و با اهمیت را انتخاب كنید . توجه داشته باشید كه عكسهای صحرایی بسیار خوب بهتر از یك كروكی خوب صحرایی – و یا كروكی ترسیم شده از خود عكس- می باشد.

ترسیم مقاطع نازك ، یا طرح برداری از آنها ، بسیار واضحتر از اغلب میكروفتوگرافهاست ، ضمناً روش تكثیر ( زیراكس ، خطوط رنگی ، چاپی و غیره ) را نباید از نظر دور داشت و استفاده از رنگ نیز دیاگرامها را بهتر خواهد كرد. از طرف دیگر خیلی اوقات ترسیم خطوط ساده و بدون جزئیات غیر ضروری می تواند بسیار مؤثر باشد.

در خاتمه پیشنهاد می شود كه:

الف) اشكال به قدر كافی بزرگ باشند تا جزئیات و حروف در روی آن بسادگی دیده شود ؛

ب) برای ترسیم دیاگرامهای پیچیده كروكیهای مقدماتی تهیه كنید ؛

ج) به خاطر داشته باشید كه عكس باید دارای مقیاس باشد و جهت را در جاهایی كه لازم است نشان دهید ؛

د) هر شكلی را كه در كلید یا درزیر نویس توضیح نداده اید، بر چسب بزنید.